De voorzijde van de potin "au rameau" ontraadseld.
Keltische munten stralen een mysterieus verleden uit dat zelfs ietwat magisch wordt wanneer er eentje in je handen ligt. Deze inheemse schijfjes vormen een heel belangrijk onderdeel van de Keltische kunst en een onpeilbare schakel in de zoektocht naar het begrijpen van het Keltische denken.
De ware symboliek van de Keltische muntslag is te vinden in een profane Keltische wijsheid. Deze bijzonder belangrijke poort naar het begrijpen van de Keltische gedachtewereld wordt nog veel te weinig onderzocht. Hierin staan we niet verder dan een individuele zoektocht los van elke zekerheid.
De Keltische kunst is héél verschillend van de Griekse of Romeinse kunst. De Grieken en de Romeinen trachtten een zo prachtig mogelijke realistische wereld weer te geven. De Kelten daarentegen creëerden door middel van symbolen, lijnen en ontleningen uit de natuur meestal kleine originele voorwerpen die een abstracte wereld insloten. Belangrijke Keltische waarden, zoals de circulariteit van het leven of de sacrale verbondenheid met de natuur, worden weerspiegeld in hun muntslag. De natuur was voor de Kelten één groot energetisch cyclisch evenwicht waarvan ook de mens deel van uitmaakte. De mens had bovendien de belangrijke taak om dit natuurlijk evenwicht te behouden en om dit ongeschonden door te geven aan toekomstige generaties.
Sterk doorgedreven stileringen op Keltische munten roepen nog al te vaak onduidelijkheden op aangaande de exacte interpretatie van de weergegeven afbeeldingen. Soms lijkt het afgebeelde zo onwezenlijk dat men gewoon niet weet wat er juist staat afgebeeld. Dit is onder meer het geval voor een reeks van potinmunten die we kennen onder de noemer van “au rameau”. De term potin slaat enkel op het soort van legering dat werd gebruikt bij het gieten van zulke munten.
De voorzijde van deze potins wordt dus meestal aangeduid met de term “au rameau”, een Franse benaming voor palmtakmotief. Andere vorsers schoven de idee naar voren als zou het niet om een palmtak gaan maar eerder om een weergave van een soort schild of zelfs de bliksem.
In “The journal of archaeological numismatics, volum 2-2012, une approche contextuelle des potins nerviens ‘au rameau’ de type A” vermeldt Dhr. Jean-Marc Doyen de mogelijkheid dewelke reeds door M. Thirion werd geopperd. Hier ging het om een gedegenereerd hoofd waarvan enkel nog de laurierkrans is overgebleven samen met restanten van een verticaal op de laurierkrans geplaatste torques. Volg je nog?
In boven vernoemde hypothesen vind ik mijn gading niet. Een passend antwoord op hetgeen er nu werkelijk staat afgebeeld op de voorzijde van deze potins “au rameau” bleef een groot vraagteken. Overtuigd als ik was dat deze potinmunten een specifieker kenmerk in zich droegen, bleef ik alert voor andere interpretaties. Toen kwam de dag dat een prachtige potin “au rameau” het daglicht weer zag. Toen ik deze munt in mijn handen hield, viel er me opeens iets bijzonders op, iets wat blijkbaar voorheen niemand anders is opgevallen. Het gaat om een kenmerk dat typisch Keltisch is en bovendien aansluit met de symboliek van andere Keltische munten. De potin “au rameau” toont op de voorzijde meer dan alleen maar wat onbegrepen gebogen lijntjes en bolletjes. Dit was voor mij het lang verwachte passende antwoord op een Keltisch numismatisch raadsel.
De ware symboliek van de Keltische muntslag is te vinden in een profane Keltische wijsheid. Deze bijzonder belangrijke poort naar het begrijpen van de Keltische gedachtewereld wordt nog veel te weinig onderzocht. Hierin staan we niet verder dan een individuele zoektocht los van elke zekerheid.
De Keltische kunst is héél verschillend van de Griekse of Romeinse kunst. De Grieken en de Romeinen trachtten een zo prachtig mogelijke realistische wereld weer te geven. De Kelten daarentegen creëerden door middel van symbolen, lijnen en ontleningen uit de natuur meestal kleine originele voorwerpen die een abstracte wereld insloten. Belangrijke Keltische waarden, zoals de circulariteit van het leven of de sacrale verbondenheid met de natuur, worden weerspiegeld in hun muntslag. De natuur was voor de Kelten één groot energetisch cyclisch evenwicht waarvan ook de mens deel van uitmaakte. De mens had bovendien de belangrijke taak om dit natuurlijk evenwicht te behouden en om dit ongeschonden door te geven aan toekomstige generaties.
Sterk doorgedreven stileringen op Keltische munten roepen nog al te vaak onduidelijkheden op aangaande de exacte interpretatie van de weergegeven afbeeldingen. Soms lijkt het afgebeelde zo onwezenlijk dat men gewoon niet weet wat er juist staat afgebeeld. Dit is onder meer het geval voor een reeks van potinmunten die we kennen onder de noemer van “au rameau”. De term potin slaat enkel op het soort van legering dat werd gebruikt bij het gieten van zulke munten.
De voorzijde van deze potins wordt dus meestal aangeduid met de term “au rameau”, een Franse benaming voor palmtakmotief. Andere vorsers schoven de idee naar voren als zou het niet om een palmtak gaan maar eerder om een weergave van een soort schild of zelfs de bliksem.
In “The journal of archaeological numismatics, volum 2-2012, une approche contextuelle des potins nerviens ‘au rameau’ de type A” vermeldt Dhr. Jean-Marc Doyen de mogelijkheid dewelke reeds door M. Thirion werd geopperd. Hier ging het om een gedegenereerd hoofd waarvan enkel nog de laurierkrans is overgebleven samen met restanten van een verticaal op de laurierkrans geplaatste torques. Volg je nog?
In boven vernoemde hypothesen vind ik mijn gading niet. Een passend antwoord op hetgeen er nu werkelijk staat afgebeeld op de voorzijde van deze potins “au rameau” bleef een groot vraagteken. Overtuigd als ik was dat deze potinmunten een specifieker kenmerk in zich droegen, bleef ik alert voor andere interpretaties. Toen kwam de dag dat een prachtige potin “au rameau” het daglicht weer zag. Toen ik deze munt in mijn handen hield, viel er me opeens iets bijzonders op, iets wat blijkbaar voorheen niemand anders is opgevallen. Het gaat om een kenmerk dat typisch Keltisch is en bovendien aansluit met de symboliek van andere Keltische munten. De potin “au rameau” toont op de voorzijde meer dan alleen maar wat onbegrepen gebogen lijntjes en bolletjes. Dit was voor mij het lang verwachte passende antwoord op een Keltisch numismatisch raadsel.
de potin van de Nerviërs waarmee het begon ...
Klik hier om te bewerken.
Wat staat er nu afgebeeld op de voorzijde van een munt “au rameau”?
In de literatuur wordt er dus steevast naar deze potinmunten verwezen als potin “au rameau” zonder dat er een uniforme consensus bestaatomtrent de interpretatie van de weergave op de voorzijde van deze munten.
Op de keerzijde van alle potins “au rameau” herkennen we heel duidelijk een paardje. Daar bestaat geen twijfel over, daar ga ik hier niet verder op in. Maar ook op de voorzijde staat er een dier afgebeeld.
Uit een symmetrisch geordende weergave van gebogen lijntjes, bolletjes en cirkeltjes komt er een beeld tevoorschijn van een zeer gestileerde weergave van een frontale kop van een everzwijn. Het dier kijkt U als het ware in de ogen. In tegenstelling tot andere everzwijn- afbeeldingen op andere potinmunten van andere Keltische stammen gaat het hier om een uiterst originele frontale everzwijnenkop.
Het vraagt de geïnteresseerde wat tijd en verbeelding om dit beeld erin te herkennen. Maar eens het beeld is herkend, laat het je niet meer los.
Potinmunt klasse III mogelijk van de Remen of Suessionen,
afbeelding van CGB, Parijs. frontale everkop
potinmunt "au rameau" klasse IV van de Nerviërs, frontale everkop
Op de klasse III zijn naast de ogen ook heel duidelijk de oren van de ever zichtbaar in de vorm van naar buiten gedraaide halve maantjes, dit aan weerszijden. Op de klasse IV munten vervallen de oren in het beste geval tot nog nauwelijks zichtbare bolletjes aan de buitenzijden terwijl de ogen wel kenmerkend blijven. De ruige lange vachtharen van de ever werden eerst nog als twee aan twee in puntkrulletjes eindigende steeds nauwer wordende gebogen lijnen afgebeeld. Op latere uitgiften van de klasse IV worden dit eenvoudige steeds nauwer uitlopende lijntjes.
Daarnaast wordt het duidelijk dat de middenbolletjeslijn de forse eversnuit voorstelt. De rug en de snuit blijven evenwel steeds benadrukt door iets grotere bolletjes. Op de oudere exemplaren van de klasse III worden ook nog de hoektanden van de ever weergegeven als twee extra cirkeltjes dicht bij de snuit tussen de gebogen lijntjes. Naast een horizontale symmetrische weergave met de bolletjeslijn als rotatiepunt is het opvallend hoe dat beide potins zich tevens spiegelen in de verticale as met de ogen als vaste rotatiepunten. Zo blijft het beeld van een frontale everzwijnenkop bewaard als men de munt 180 graden draait.
Symboliek van het Keltische everzwijn:
Door de herkenning van deze zeer verfijnde afbeelding van een frontaal aankijkende everzwijnenkop sluit deze reeks “au rameau” veel dichter aan bij andere uitgaven van Keltische buurtstammen uit Belgica. De Keltische traditie om een everzwijn weer te geven op munten vinden we ook bij andere Keltische stammen zoals de Trevieren, Leucen, Remen, Suessionen, Veliocassen, Melden, …
De voorstelling op de voorzijde van de munten “au rameau” is dus helemaal geen onsamenhangende weergave in de vorm van een mogelijk schild of palmtakmotief. Het is een Keltisch meesterwerkje van een frontale everkop. Voor de Kelten was dit everzwijnmotief op hun munten een stamoverschrijdend geladen symbool. De gedachte achter deze afbeelding lag verankerd in een algemeen Keltisch gedachtegoed.
Everzwijnen zijn erg honkvaste dieren die hun voedsel al wroetend uit en vanop de aarde halen. Van insecten tot eikels, het zijn alleseters die in een waterrijke en bosrijke omgeving leven. Het everzwijn leeft in de natuur, te midden van alle natuurlijke energieën die zorgen voor voedsel en beschutting. Er is een band tussen de aardse ongereptheid waarin deze dieren leven en hun beschermende sociale omgang. Want van zodra er een fundamentele verstoring optreedt in hun habitat schrikt het everzwijn er niet voor terug om resoluut tot de aanval over te gaan. Dit kan gepaard gaan met een ongekende woestheid waarbij het everzwijn het verstoorde evenwicht probeert te herstellen. De indringer in zijn territorium wordt ter bescherming van de groep verjaagd of zelfs gedood.
In de Keltische wereld stond het everzwijn symbool voor deze natuurlijke gebondenheid aan het land en de gerechtvaardigde kracht die er nodig is om dat land te beschermen. Deze gedachte komt naar voren in bijvoorbeeld de bekende Keltische strijdtrompetten die heel vaak versierd werden met everzwijnsymbolen, als teken van kracht. Net zoals het robuuste everzwijn sinds mensenheugenis zijn habitat beschermt, dient ook de Keltische stam zijn leefgebied te beschermen tegen dreigend gevaar. Het is een eerbetoon en plicht tegenover de geschiedenis van de stam omdat de reeds gestorven voorvaderen van een stam diezelfde taak ook op zich hadden genomen. Zo werd een pad geëffend waarbij alle stamleden de vruchten konden blijven plukken van hun land en er hun voorouders konden blijven herdenken.
Met vriendelijke groeten,
Catuvolcos
